Η παγκοσμιοποίηση και η φούσκα του ίντερνετ

Μετα την ύφεση των αρχών της δεκαετίας του '90 (σχετικά ήπια σε σύγκριση με εκείνες της δεκαετίας του '30 και των ετών 2008-9), η οποία ακολούθησε τις πληθωριστικές υπερβολές της δεκαετίας του '80, όχι μόνο η Βρετανία αλλά και ο υπόλοιπος κόσμος επωφελήθηκε από μια μακρά περίοδο ανάπτυξης, από το 1993 έως το 2008. Αυτή οφειλόταν σε διάφορους παράγοντες.

Ο πρώτος ήταν η επιστημονική πρόοδος. Οι προσωπικοί υπολογιστές έγιναν μέρος της καθημερινής ζωής, σε σημείο που σχεδόν κάθε εγγράμματος άνθρωπος, ακόμη και τα παιδιά, είχε ένα δικό του. Το ίντερνετ έγινε το κύριο, και σε κάποιες περιπτώσεις το μόνο, μέσο απόκτησης και διάδοσης γνώσης και πληροφορίας. Αυτό οδήγησε σε εκρηκτική αύξηση της παραγωγής προϊόντων που είχαν να κάνουν με το ίντερνετ. Δεύτερον, οι τηλεπικοινωνίες σημείωσαν επίσης τεράστια τεχνολογική πρόοδο, έτσι, όπως συνέβη και με τους υπολογιστές, κάθε άντρας, γυναίκα και παιδί είχε πλέον από ένα κινητό τηλέφωνο.

Για να τροφοδοτηθεί αυτή η τεχνολογική ανάπτυξη, τα χρηματοπιστωτικά συστήματα σε όλον τον κόσμο δάνειζαν στους υποψήφιους καταναλωτές όλο και περισσότερα χρήματα με τα χαμηλότερα επιτόκια της ιστορίας. Ο πληθωρισμός έπεσε από τα υψηλά επίπεδα που βρισκόταν στις δεκαετίες του '70 και του ΄80, πράγμα στο οποίο συνέβαλε η παραγωγή πολλά από αυτές τις νέες συσκευές σε χώρες με χαμηλό κόστος, όπως η Ινδία και η Κίνα.

Ποιός χρειαζόταν τον Κέινς τώρα; Η ελεύθερη αγορά, χωρίς καμιά βοήθεια από το κράτος, πρόσφερε στους ανθρώπους ευζωία. Κανένας δεν χρειαζόταν τα επιδόματα των κυβερνήσεων για να μπορέσει να αγοράσει αυτά τα καινούρια μηχανάκια. Η πλήρεης απασχόληση και ο εύκολος δανεισμός από τις τράπεζες θα πρόσφεραν σε όλους ό,τι είχαν ανάγκη.

Τι μπορούσε να τα χαλάσει, λοιπόν, όλα αυτά; Εκείνη η παλιά ανθρώπινη αδυναμία, η απληστία, μπορούσε και το έκανε. Στις αρχές του νέου αιώνα, οι τράπεζες σε όλον τον κόσμο, αλλά κυρίως στις ΗΠΑ και στην Βρετανία, είχαν αρχίσει πλέον να δανείζουν χρήματα σε ανθρώπους που θα δυσκολεύονταν να πληρώσουν τους τόκους, πολύ περισσότερο να αποπληρώσουν τα δάνεια. Επιπλέον, με όλο αυτό το εύκολο χρήμα που έρεε άφθονο, το γνώριμο τέρας του πληθωρισμού άρχισε να σηκώνει πάλι κεφάλι. Το 2007 και το πρώτο εξάμηνο του 2008, οι τιμές των εμπορευμάτων - τόσο των "σκληρών" όπως ο χαλκός και ο χάλυβας, όσο και των "μαλακών", όπως τα τρόφιμα και, ιδίως, το πετρέλαιο - ανέβηκαν απότομα (το πετρέλαιο έφτασε τα 147 δολάρια το βαρέλι τον Ιούλιο 2008, ενώ το έχει βρει στα 20 μόλις δολάρια ο νέος αιώνας).

Στα μέσα του 2007 οι ρωγμές άρχισαν να γίνονται εμφανείς και η βρεττανική κυβέρνηση αναγκάστηκε να κρατικοποιήσει την τράπεζα Νόδερν Ροκ. Μέσα στο 2008, η αμερικανική κυβέρνηση ανέλαβε τη διάσωση μιας μεγάλης τράπεζας, την Μπέαρ Στερνς, και μετά άφησε μια άλλη να καταρρεύσει (τη Λήμαν Μπράδερς). Αυτό πυροδότησε μια παγκόσμια κρίση, η οποία ως τις αρχές του 2009 είχε οδηγήσει σε προβλέψεις για μεγάλη ύφεση ανάλογη εκείνης της δεκαετίας του '30.

Πως θα είχε αντιδράσει ο Κέινς;

Κατ' αρχάς, δεν θα είχε καθίσει με σταυρωμένα τα χέρια ενώ σοβούσε η πιστωτική φούσκα. Θα είχε θορυβηθεί από την διευρυνόμενη χρηματοπιστωτική απορρύθμιση. Θα ασκούσε, πιθανότατα, οξύτατη κριτική στις τράπεζες. Τη δεκαετία του '30 είχε πει:
'Οταν η κεφαλαιακή ανάπτυξη μιας χώρας γίνεται υποπροϊόν των δραστηριοτήτων ενος καζίνου, το πιθανότερο είναι η δουλειά να πάει στραβά.

Ο Γουίλ Χάτον έγραψε στην εφημερίδα Ομπζέρβερ, στα τέλη του 2008, τι πίστευε ότι θα είχε κάνει ο Κέινς:

Για τον Κέινς, η αλληλεπίδραση του χρηματοπιστωτικού συστήματος με την πραγματική οικονομία είναι το υπαρξιακό πρόβλημα του καπιταλισμού. Οι αποταμιεύσεις μας αναπαύονται στις τράπεζες χωρίς καμία δέσμευση όσον αφορά το πότε προτιθέμεθα να τις ξοδέψουμε, κι έτσι επικρέμαται μονίμως ο κίνδυνος για την οικονομία είτε να αυξηθούν υπερβολικά είτε να μειωθούν υπερβολικά οι δαπάνες. Ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι να ανακυκλώνει αυτές τις οικονομίες τροφοδοτώντας τις επενδύσεις, ώστε να διατηρούνται τα συνολικά επίπεδα της ζήτησης, της παραγωγής καιτ ης απασχόλησης σε ισορροπία.

Ο Φρίντριχ Χάγιεκ, ο οποίος διαφωνούσε ριζικά με τον Κέινς και τον οποίον εκθείαζαν ο Θάτσερ και οι υποστηρικτές της, είπε παρόλα αυτά ότι ο Κέινς ήταν
Ο μοναδικός πραγματικά μεγάλος άνθρωπος που γνώρισα στη ζωή μου, και για τον οποίον έτρεφα απεριόριστο θαυμασμό.

Ο Κέινς είναι και πάλι παρών!

Το παραπάνω το διάβασα σήμερα το πρωί σε ένα ένθετο "Αφιέρωμα στον Κέινς" της εφημερίδα "Τα Νέα" των PETER PUGH & GHRIS GARATT
Μια μέρα μετά τις δικές μου σκέψεις... Τυχαίο; Δεν νομίζω!